زمستان سال پیش آقای پویان محسنی نیا با بنده تماس گرفتند وخواستند تا در تالیف مقاله ای در رابطه با تایپوگرافی محیطی با ایشان همکاری کنم. ایشان دانشجوی رشته گرافیک دانشگاه هنر و دیزاین آلتو Aalto کشور فنلاند هستند و با تعدادی از دیگر دانشجویان این دانشگاه نشریه تخصصی تورسو (TORSO) را منتشر کرده اند.
نتیجه همکاری ما مصاحبه ای بود در رابطه با خط در تایپوگرافی محیطی که از دل آن مقاله ای با عنوان Environmental Persian typography تایپوگرافی (فارسی) محیطی استخراج و در شماره اول این نشریه منتشر شده است .
در ادامه مطلب می توانید ترجمه فارسی این مصاحبه را بخوانید.
Environmental Persian typography (تایپوگرافی فارسی محیطی)
موضوع این شماره نشریه TORSO خط است. لطفاً بگویید تعریف شما از خط چیست؟
خط فرا تر از کاربردش در طراحی (Drawing) (به عنوان روشی برای ایجاد شکل و یا بافت) جایگاه و هویت مهم تری دارد. من فکر می کنم خط نمود مشخصی از حرکت است و حرکت سر منشاء زندگی است . موجودات پیوسته در حال حرکت هستند. حرکتی که همیشه بین دو نقطه مهم انجام خواهد شد. حرکت یک مسافر از مبدا تا مقصد، حرکت عاشق به سوی معشوق اش و یا حرکت از تولد تا مرگ.
بنا بر این در تصویر، جدای از اینکه یک عنصر شکل باشد یا خط و یا حتی حجم، اگر چشم را از جایی به جای دیگر از تصویر منتقل کند خط محسوب می شود.
به نظر شما جایگاه خط در تایپوگرافی و بخصوص تایپوگرای فارسی چیست؟
در تایپو گرافی نیز بر اساس آنچه در پاسخ پرسش قبل گفتم خط می تواند عنصری برای ترسیم حروف باشد. یا مثلا حرکت خودکار، هنگامی که شما یک نوشته را می نویسید در واقع از خط استفاده می کنید امّا اغلب نوشته هایی که ما به عنوان تایپوگرافی با آن سر و کار داریم آنقدر کوچک هستند که ما به عنوان خواننده جزئیات ترسیمی حروف را درک نمی کنیم. و هر حرف و کلمه را به یکباره می بینیم. در این حالت در واقع این سطر ها هستند که چشم ما را از نقطه ای به نقطه دیگر جابه جا می کنند و نقش واقعی خط را ایفا می کنند.
در نوشتار فارسی این کشیدگی سطر ها مشخص تر است چون نوشتار فارسی از نوع شکسته (Cursive) است و اغلب حروف به هم متصل هستند. همچنین در نوشتار فارسی بسیاری از حروف ساختاری افقی و کشیده دارند بر خلاف حروف لاتین که بیشتر عمودی و ایستاده هستند.
همه این ها باعث می شود که نوشتار فارسی به نسبت لاتین کشیدگی بیشتر و حرکت بیشتری در طول سطر ایجاد کند.
راجع به آثار خودتان توضیح دهید و بگویید چه چیز در آن ها منحصر به فرد است؟
ویژگی اصلی آثار من استفاده از تایپوگرافی فارسی در هنرهای محیطی است. تا پیش از این بسیاری از هنرمندان خاورمیانه از نوشته در نقاشی و یا دیگر آثار هنری خود استفاده کرده اند. اما تفاوت اثار من در نوع نوشته و نحوه استفاده از آن است. بیشتر هنرمندان خاورمیانه از خوشنویسی عربی و فارسی و یا دست نوشته های عامیانه الهام می گیرند. اما منبع الهام من تایپوگرافی و یا به عبارتی همان نوشتار ماشینی است که به صورت فونت وجود دارد. و همواره آن را در محیط شهری برای اطلاع رسانی می بینیم و استفاده می کنیم.
دلیل علاقه و استفاده من از این نوع نوشته هم این است که حرفه و رشته تحصیلی من طراحی حروف (TyepDesign) است و بنا بر این با توجه به شناختی که از تایپوگرافی فارسی دارم به خودم اجازه می دهم با توجه به شرایط محیطی در ساختار معمول آن تغییراتی ایجاد کنم.
تایپوگرافی معمولاً ساختاری ماشینی و خیلی قاعده مند دارد. من هم همانطور که گفتم به دلیل حرفه ای که دارم مجبورم همواره تحت سلطه قوانین دقیق و ماشینی تایپوگرافی باشم.اما استفاده از تایپوگرافی در محیط و به عنوان یک کار هنری باعث می شود که بتوانم آزادانه انتقام خود را از تایپوگرافی بگیرم و این بار من حس انسانی ام را به تایپ غالب کنم.
به چه شکل از ویژگی های خط در آثار خود استفاده می کنید؟
خاصیتی در تایپو گرافی و خوشنویسی فارسی وجود دارد به نام کشیده (Kashideh) که در واقع حروف چین یا خوشنویس می تواند خط اتصال دو حرف را مقداری امتداد دهد. کاربرد اصلی کشیده در هم تراز کردن (Justification) سطرهای یک پاراگراف است.
اما من از کشیده گاهی به صورت خیلی اغراق شده استفاده می کنم و خط اتصال حروف را بنابر شرایط محیط امتداد می دهم. به طوری که برای خواندن بعضی تایپوگرافی هایی که در محیط ایجاد کرده ام مخاطب باید مسافتی را طی کند و این بار برای خواندن یک نوشته به جای چشم باید تمام بدن خود را جا به جا کند!
این آثار تایپوگرافی به یک خط طولانی تبدیل شده است و ناگزیر رابطه مستقیمی با همان معنای خط خواهد داشت که در ابتدا راجع به آن صحبت کردیم. یعنی حرکت از یک نقطه به نقطه ای دیگر.
استاد تبریک فراوان
با آرزوی موفقیت های بیشتر : )
بسیار عالی موفق و موید باشید .
بسیارعالی موفق باشید استادگرامی.
ایولااااااااا!♥